مرکز ثقلِ مقاله پیش رو، خانه توکلی شیراز است، بار دیگر قومِ قاجار قلم به دست گرفته و هنرمندانه بنایی را به تصویر کشیده است، با شیرازروم، مرجع رسمی اجاره منزل مبله در شیراز همراه باشید.

باز هم به سراغ مکانی آمده ایم که گویا خشت بنایش به دستِ سلسله قاجاریه، نهاده شده است. با شنیدن نامِ قاجار تا حدودی می توانیم معماری این خانه را تجسم کنیم و شکل و شمایلش را شبیه سازی نماییم، مطمئنیم پایِ یک حیاطِ مرکزی در میان است و عمارت هایی که اطرافش قد علم کرده اند.

با این پیش زمینه، موضوع اصلی را به میان خواهیم کشید و جستاری خواهیم داشت به بطنِ ماجرا همان جا که خانه توکلی شیراز با تمام ارج و قربش ایستاده است.

راهی خیابان لطفعلی خان زند می شویم، نشانِ خانه توکلی شیراز را از اهالی محله جویا می شویم و کشان کشان خود را به بنایی می رسانیم که متعلق به کوچه 184 است و پلاک 8. نامِ این بنا در لیست آثار ملی ایران حک شده، بار دیگر مطمئن می شویم روانه مکانی شده ایم که ارزنده است و گرانبها.

تنها نگاهی گذرا به خانه توکلی شیراز کافی است تا صحه بگذاریم بر این حرف که "قومِ قاجار این بار هم کار را به کاردان سپرده است". معماران در این عمارت، کاشی های هفت رنگ تزریق کرده اند و در ها را پیوند زده اند با تزئیناتی از جنسِ چوب.
به کررات بنا های تاریخی دیده ایم که با کاشی کاری ها عجین شده اند و ردِ آجر کاری های دلچسب در گوشه گوشه شان مشهود است، این ویژگی دست کم در میان شاهکار های قومِ قاجار جایگاه ویژه ای دارد. خانه توکلی شیراز که درصدد است ثابت کند از این قاعده مستثنی نیست با کاشی ها و آجر ها گره خورده و نشان داده از این نظر تُهی نیست.

عنوان می کنند خانه توکلی شیراز به حیثِ کاشی کاری یک سر و گردن از دیگر بنا های تاریخی بالاتر است، اگر بخواهیم برآیندی کلی بگیریم و به عنوان نتیجه نهایی اعلام کنیم ردِ کدام هنر در خانه توکلی شیراز مشهود تر است باید پرچمِ کاشی کاری را بالا ببریم و ادعا کنیم دیگر هنر ها در لوایِ کاشی کاری عرض اندام می کنند.

نگاهی موشکافانه به کاشی هایی که عمارت های خانه توکلی شیراز را قرق کرده اند نشان می دهد بر رخِ تمام این کاشی کاری ها، نقشِ پادشاهان ایرانی هویداست. زمانی که به کاشی کاری های بخشِ غربی حیاط نزدیک می شویم، اگر چشم بدوزیم به کاشی کاری های عمارت، تصویری از یک ماشین، نگاهمان را جذب خواهد کرد می دانید داستانش از چه قرار است؟

اگر موافق باشید، اکنون که اشراف پیدا کردیم بر خانه توکلی شیراز، سراغی بگیریم از پیشینه اش و سری بزنیم به تاریخچه اش.

متولی این بنا محمد حسین کمپانی است، زاده سال 1264 و فرزند محمد حسن کمپانی. گویا محمد حسین این بنا را در جوارِ خانه پدری بالا برده است. سال 1919، درست زمانی که احمد شاه بر تختِ پادشاهی تکیه زده بود و زمامِ امور قاجار را در دست داشت ساخت خانه توکلی شیراز به پایان رسید و محمد حسن کمپانی به عنوان شاهکاری بزرگ نامش را پایِ این بنا به ثبت رسانید.

بیایید سری بزنیم به زیرزمین خانه توکلی شیراز، جایی که گذشته های دور را روایت می کند و قصه سال ها پیش را در گوشمان زمزمه می نماید. پایمان که به زیرزمین خانه توکلی باز می شود، نگاهمان به تصاویری می افتد که راوی داستان یوسف و زلیخا هستند، داستان به همین جا ختم نمی شود. دیگر تصاویر را که زیر ذره بین می بریم متوجه می شویم پایِ یک داستان تاریخی دیگر هم در میان است، جنگِ میانِ انگلیس و صولت الدوله، همان تاخت و تازی که تا ابد به عنوان برگِ ارزنده تاریخ به یادگار به جا ماند.

این طور که می گویند، چنین کاشی هایی متعلق بوده اند به اصفهان، به روایتی ارمغانِ اصفهانی ها در آن زمان، کاشی های ناب بوده که چینش آن ها در خانه توکلی شیراز به دست هنرمندان شیرازی، صورت می گرفته است، جانِ کلام این که خانه توکلی شیراز تلفیقی است از هنرِ اصفهانی ها و ذکاوت معماران شیرازی.

در قسمت های پایانی بخش قبل عنوان کردیم در قسمتی از کاشی کاری ها، ردپایِ یک ماشین به چشم می خورد. محمد حسین کمپانی که سازنده اصلی این بنای تاریخی محسوب می شود، گویا هوادار شش آتیشه ماشین بوده است، این فردِ علاقمند به خودرو در جرگه نخستین افرادی بوده که توانسته در خودرویِ شخصی اش بنشیند. 

محمد حسین یک ماشین فورد را به همراه راننده اش از هند به کشور می آورد و دستور می دهد شمایِ ماشین اش را در کاشی کاری ها حک کنند تا بر همگان ثابت شود وی علاقمند به خودرو بوده. نقشِ خودرو بر جانِ کاشی کاری های زمان قاجار شاید یکی از متفاوت ترین نگار هایی است که تاکنون به چشم دیده ایم.

حتی در درب های منبت کاری شده این بنا هم، اشعاری به چشم می خورند که نامِ محمد حسین را در دیده خواننده می نشانند.

اگر گوشه چشمی داشته باشیم به ستون های سنگی این خانه که زیرِ تیغ حجاری رفته اند، نمایی از احمدشاه را خواهیم دید که مُهر تأیید می زند پایِ این گفته مان که ساختِ این بنا به زمان احمدشاه قاجار بر می گردد.

فعالان عرصه تاریخ ادعا می کنند حجاری ستون های سنگی این عمارت ناقص مانده است، دلیلش به فوتِ استاد حجاری بر می گردد، به روایتی با شیوعِ بیماری آنفولانزا، حجارِ کاردان آن زمان دار فانی را وداع می گوید و چنین می شود که حجاری ستون های سنگی خانه توکلی شیراز به نقطه پایان نمی رسد.

صحبت پایانی

ما در شیرازروم معتبرترین وب سایت اجاره خانه مبله در شیراز، معرفی جاذبه های گردشگری شیراز را در کانون توجهمان قرار داده ایم و برآنیم چراغِ راهی باشیم برای آنان که شیراز را به عنوان مقصد سفر هایشان بر می گزینند. پرونده این مقاله را هم خواهیم بست، تمامِ سعی مان بر این بود، ولو اندک با خانه توکلی شیراز، این جاذبه گردشگری ناب آشنا شوید.